Raad van State: Certificeringsstelsel

Er komt een verplicht certificeringsstelsel in de Waadi om de positie van ter beschikking gestelde arbeidskrachten te verbeteren en een gelijk speelveld te waarborgen. Het publiek-private stelsel wordt voortgezet en geïntensiveerd. Uitleners mogen zonder (voorlopig) certificaat geen arbeidskrachten in Nederland ter beschikking stellen en inleners mogen geen arbeidskrachten van niet-gecertificeerde instellingen inlenen. Inleners krijgen kosteloos toegang tot een openbaar register van gecertificeerde uitleners. Overtreding wordt bestraft met een hogere bestuurlijke boete. Een privaatrechtelijk zbo zal certificaten verstrekken en private inspectie-instellingen controleren certificaathouders periodiek. De Arbeidsinspectie houdt toezicht op naleving.

Mogelijke waterbedeffecten bij verplichte certificering

Om de bredere context in overweging te nemen zoals eerder opgemerkt door de Afdeling, moeten we ook rekening houden met mogelijke waterbedeffecten. Bij een groot aantal driehoeksrelaties zijn de verhoudingen en verantwoordelijkheden tussen de uitlener, arbeidskracht en inlener niet duidelijk vanwege schijnconstructies en verplaatsing van arbeid. Daarnaast vallen belangrijke driehoeksrelaties buiten het bereik van de Waadi, zoals samenwerking met zzp'ers (tussenkomst) en uitbesteding van werkzaamheden. Het feit dat buitenlandse uitleners vrijgesteld zijn van de verplichting om een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) te hebben en de vraag of huisvestingseisen in het buitenland gehandhaafd kunnen worden, vergroten ook het risico op grensoverschrijdende constructies.

Keuze voor verplichte certificering

De Nederlandse regering heeft voorgesteld om een verplicht certificeringsstelsel in te voeren voor uitzendbureaus om misstanden in de sector tegen te gaan. De Afdeling advisering van de Raad van State heeft echter twijfels over de keuze voor verplichte certificering in plaats van vergunningstelsel. De Afdeling vindt de motivering voor deze keuze onvoldoende overtuigend en merkt op dat er al wettelijke mogelijkheden bestaan om een vergunningstelsel in te voeren. Bovendien heeft de ervaring met certificering in de uitzendbranche aangetoond dat deze zelfregulering de misstanden in de sector niet heeft kunnen wegnemen. De Afdeling adviseert de regering om de keuze voor verplichte certificering nader te motiveren en het voorstel aan te passen indien nodig.

Nieuw privaatrechtelijk zbo

De Afdeling merkt op dat de voorgestelde oprichting van een nieuw privaatrechtelijk zbo als certificerende instelling voor de naleving van de wet terughoudend moet worden benaderd. Het accrediteren van de certificerende instelling door de Raad voor Accreditatie is volgens de Afdeling eerder aan te bevelen dan het oprichten van een nieuw zbo. Het accrediteren van de certificerende instelling kan zorgen voor de benodigde onafhankelijkheid en deskundigheid, zonder het aantal zbo's uit te breiden en gebruik te maken van de bestaande expertise van de Raad voor Accreditatie. De Afdeling adviseert af te zien van de voorgenomen vormgeving van de certificerende instelling als een privaatrechtelijk zbo.

Handhaafbaarheid

De keuze voor een publiek-privaat certificeringsstelsel leidt tot een spreiding van het toezicht en de handhaving over verschillende instanties. Private inspectie-instellingen controleren of uitleners aan het normenkader voldoen en de Arbeidsinspectie houdt handhavend toezicht op de naleving van de certificeringsplicht. Er is echter een forse toename van de private inspectiecapaciteit nodig en er zijn omvangrijke gegevensuitwisselingen vereist voor het functioneren van het stelsel en het sluitende toezicht op uitleners. De Afdeling benadrukt het belang van effectieve handhaving, anders zal het stelsel slechts leiden tot een lastenverzwaring voor bonafide uitleners. Het is belangrijk dat de toelichting nader ingaat op de verwachte effectiviteit van het boetebeleid en dat de effectiviteit van privaat toezicht wordt gewaarborgd. Het certificeringsstelsel zal leiden tot overlappende inspecties en gegevensuitwisselingen tussen veel partijen. Het is nog niet duidelijk welke bijdrage overlappend toezicht zal leveren aan effectieve en efficiënte handhaving.

Aanscherping huisvestingsnormen noodzakelijk volgens Afdeling

Huisvesting mag alleen worden aangeboden als de verhuurder een woningcorporatie is of als de verhuurder gecertificeerd is conform de bij cao gestelde normen. De Afdeling begrijpt dat de regering eisen wil stellen aan huisvesting aangeboden door uitleners, maar merkt op dat de overheid verantwoordelijk is voor het verhogen van de kwaliteit van huisvesting door het aanscherpen en integreren van de eisen van bestaande keurmerken. De voorgestelde bepaling over huisvesting voorziet niet in een aangescherpte, zelfstandige normering en er wordt geen inhoudelijke eis gesteld aan private keurmerken. Daarom adviseert de Afdeling om alsnog te voorzien in een zelfstandige, wettelijke kwaliteitsnorm voor aangeboden huisvesting en duidelijk te maken wie voor de handhaving verantwoordelijk is.

Verhouding tot EU-recht

De Afdeling heeft bezwaren bij het wetsvoorstel voor verplichte certificering van ondernemingen die arbeidskrachten ter beschikking stellen op de Nederlandse arbeidsmarkt, en adviseert het voorstel niet in te dienen bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal, tenzij het is aangepast. Het voorstel moet voldoen aan het toepasselijke Unierecht, met name de vrijverkeersbepalingen van het VWEU en de Detacherings- en Uitzendrichtlijn. De toelichting moet meer duidelijkheid geven over de gevolgen van de huisvestingseis en de verplichting tot financiële zekerheid, en in hoeverre niet in Nederland gevestigde ondernemingen aan deze voorwaarden kunnen voldoen. Het wetsvoorstel moet rechtvaardiging geven voor eventuele beperkingen van het vrij verkeer als gevolg van het normenkader.